Generał Zygmunt Padlewski
Walkę podjęto w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. W pierwszym okresie uczestniczyło w niej około 5 tys. powstańców, na ogół niedostatecznie uzbrojonych i wyszkolonych, często również nieumiejętnie dowodzonych. Większość starć, do jakich wtedy doszło zakończyło się niepowodzeniem. Po wybuchu powstania, od stycznia 1863 roku Zygmunt Padlewski był naczelnikiem miasta Warszawy oraz naczelnikiem powstania w guberni płockiej. To jego oddział nie zdołał zdobyć Płocka i poniósł porażki pod Słominem, Unieckiem, Myszyńcem i Drążdżewem. 20 marca zostaje nominowany na generała, a dzień później kończy bitwę pod Radzanowem n. Wkrą wycofaniem oddziału. 22 marca po naradzie wojennej w Gorzeniu rozwiązuje oddział. Wydarzenia następowały szybko jedne po drugich i wszystkie już wtedy zapowiadały nieuchronną klęskę powstania.
Kopiec w Drążdżewie upamiętniający Edwarda Rolskiego adiutanta Zygmunta Padlewskiego.
Zygmunt Padlewski w kwietniu udaje się na spotkanie nowego oddziału, aby odebrać defiladę. Podróż zapowiada się niebezpiecznie, ponieważ trzeba przebyć teren obsadzony przez Kozaków. Padlewski chce na defiladzie wystąpić w mundurze dowódcy i dlatego w bryczce, pod siedzeniem, przewozi konfederatkę, mundur, szablę i insygnia. Gdy jadących zatrzymuje patrol kozacki, Padlewski wręcza żołnierzowi banknot 100-rublowy: "Masz, odczep się". Gdyby - zauważa Berg - dał rubla, może by Kozak zostawił go w spokoju, ale 100 rubli budzi jego zdumienie i oczywiście podejrzenia. Kontrola bryczki wszystko wyjaśnia.1
Ujęty przez Rosjan 21 kwietnia pod Borzyminem, zostaje skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Egzekucji asystował specjalny oddział, a wykonał ją pluton składający się z 12 strzelców. O godz. 5 rano 15 maja 1863 roku wojewoda płocki generał Zygmunt Padlewski zakończył życie. Po śmierci Padlewskiego powstanie w województwie płockim załamało się i nigdy już nie było tak prężne jak przedtem.
Koperta albumowa
W albumie Boje i potyczki "1863" (Seria II) wydanym nakładem S. W. Niemojewskiego we Lwowie w 1913 roku znalazła się pocztówka z obrazem Rozstrzelanie gen. Zygmunta Padlewskiego w Płocku 15. maja 1863. Widok z pocztówki należy do najczęściej reprodukowanych, służąc jako ilustracja do licznych publikacji związanych z powstaniem styczniowym.
Tytuły innych to: Maliński zwany "Sokół", Kapitan Kuszczyński nazywany "Mucha", Ostatnie słowo pociechy (Warszawska cytadela 1863), Obóz powstańców w okolicach Warszawy, Atak na transport rosyjski, Warszawa 8. kwietnia 1861, Wzięcie Langiewicza w niewolę austr., Zburzenie koleji warsz. wiedeńskiej przez powstańców. W albumowej kopercie z mojego zbioru brak jest jednej karty.
Spośród innych, identycznie wydanych kartek z kolekcji z zapisanymi na rewersie datami 1863-1913, część zapewne pochodzi z serii I (niekompletnej w zbiorze) tego rocznicowego wydania. Nie udało się do tej pory ustalić, która jako dziesiąta należy do kompletnego zestawu serii II.
Obrazy reprodukowane na pocztówkach wykonywane w oryginale różnymi technikami, m. in. drzeworytniczą i litograficzną, drukowane były na jednobarwnym tle, w innym kolorze w kolejnych edycjach. To samo dotyczy pocztówki z tytułem ilustracji Rozstrzelanie gen. Zygmunta Padlewskiego w Płocku.
Ten sam widok, tu zatytułowany Rozstrzelanie 1863, został wykorzystany wcześniej na pocztówce z zapisem na marginesie awersu "Ze zbioru Jarosława Pieniążka we Lwowie" wykonanej w Zakładzie światłodruków we Lwowie przed 1905 rokiem. Pocztówka jest jedną z serii kartek poświęconych powstaniu styczniowemu. Wszystkie wydrukowano jednolicie, w kolorze czarnym na białym tle. Bardzo ogólny tytuł spowodował, że nadawca jednej z pocztówek w korespondencji napisał: "Rozstrzelanie Langiewicza naszego bohatera z roku 1863 przez Moskali".
Na lewym marginesie innej pocztówki, wykonanej w tym samym zakładzie przed 1905 rokiem z opisem Rozstrzelanie Padlewskiego w Płocku (1864), też znajduje się zapis "Ze zbioru Jarosława Pieniążka we Lwowie". Inaczej przedstawiona jest tu dramatyczna scena rozstrzelania i widoczna postać duchownego z uniesionym krzyżem. Budowle na dalszym planie widoku niczym nieprzypominające Płocka i mylna data w opisie zniekształcają obraz i fakty. Pocztówka jest jedną z wielu wchodzących w skład kolejnej powstańczej serii. Pozostałe umieszczam w notatkach bez zamiaru powiększania kolekcji o pocztówki spoza realizowanej tematyki.
Płocki epizod powstania styczniowego był ściśle związany z planowanym ulokowaniem w nim powstańczych władz Rządu Narodowego. Miasto miało być siedzibą głównych sił powstańczych, a Mazowsze Płockie wraz z Ziemią Dobrzyńską centralnym obszarem powstańczego ruchu.
Artykuł dedykuję płocczaninowi Zenonowi Dylewskiemu, który niezłomnie kontynuuje próbę odnalezienia i uczczenia miejsca wiecznego spoczynku Zygmunta Padlewskiego. (LB, grudzień 2010)
1 Berg, M.: Powstanie polskie 1863 i 1864. Chotomów, 1991.
Liczba wejść:
Wykorzystujemy pliki cookies w celach statystycznych. Można zablokować zapisywanie cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Szczegółowe informacje znajdują się w polityce prywatności naszej firmy dotyczącej cookies. Akceptuję.