Znak zapytania
Księgarz Mojżesz Kowalski należy do czołówki nakładców pocztówek płockich, przede wszystkim pod względem ilości i różnorodności kartek. Na ich rewersach, jak już podawałem w pierwszej części rozważań o jego działalności, występują różne i różnie zapisywane informacje o wydawcy, nakładcy i firmach, z którymi współpracował przy produkcji kart pocztowych. Szczególnie interesujące są te ostatnie, ponieważ dzięki nim zdobywamy wiedzę o innych, także spoza Płocka, wydawcach i wytwórniach pocztówek. Co prawda przybywa przy okazji znaków zapytania dotyczących siedzib i działalności tych firm, ale jestem pewien, że z biegiem czasu będziemy te braki uzupełniać.
Na razie można stwierdzić, że stan tej wiedzy ogólnie jest słaby. Całkowity brak szczególnie profesjonalnych opracowań interesującego mnie tematu, wymusił niejako pionierską próbę opisywania historii pocztówek płockich i działalności wydawnictw zajmujących się pocztówkami wraz z całym otoczeniem spraw związanych z tą działalnością. Jeżeli przy tym zajmuję się około płockimi ciekawostkami, to wtedy, kiedy uznaję, że mają one ścisły związek z kartami pocztowymi i ich wytwórcami.
M. Kowalski jako wydawca reprezentowany jest w zbiorze przez kilka pocztówek z opisem Wydawca M. Kowalski w Płocku umieszczonym na rewersie po lewej lub prawej stronie kartek. Na kilku z nich znajdują się ponadto inicjały T. P. i następujące po nich pary czterocyfrowych numerów na przykład 1095 i 9134 na pocztówce z tytułem Płock Katedra, 1254 i 9864 A z Drogą do przystani, 1296 i 9478 z widokiem Placu po Dominikańskiego.
Zapis T. P. lub T. P. Wrocław (Breslau) występuje na pocztówkach różnych miejscowości jako dodatkowe objaśnienie obok informacji dotyczącej nakładcy. Jeżeli samodzielnie to może też świadczyć o wykonaniu przez Teodora Piętkę we Wrocławiu.
Teodor Piętka początkowo był wydawcą pocztówek tematycznie związanych z Polską i Litwą. W 1903 roku podawał na nich swoją siedzibę w Piotrkowie. W późniejszych latach tzn. od 1905 do 1918 roku objaśnienia na kartach nie wymieniają siedziby i wszystko wskazuje na to, że wydawca przyjął rolę pośredniczenia w realizacji zamówień dla wielu nakładców z różnych miejscowości.1
Tu mamy potwierdzenie tego, że Kowalski pocztówki zamawiał głównie, a może nawet wyłącznie poza Płockiem. Także u zagranicznych wydawców i producentów. Świadczy o tym wcześniej omawiane wydawnictwo NKES w Berlinie, wydawca i sprzedawca wrocławski Teodor Piętka, czy wreszcie drukarz J. A. Lewandowski.
Właśnie pozostałe pocztówki z nazwą Wydawca M. Kowalski w Płocku opatrzone są informacją, że wykonała je firma drukarska J. A. Lewandowskiego. Z usług tego zakładu korzystał jeszcze tylko jeden płocki nakładca pocztówek. Zapis Światłodruk J. A. Lewandowski występuje na pocztówkach wydanych nakładem J. R. Koszerkiewicza.
Poszukując siedziby drukarni Lewandowskiego na jedyny dotychczas ślad natrafiłem w katalogu pocztówek Kresów Wschodnich.2 Katalog opisuje zbiór liczący 17300 pocztówek. Wśród nich tylko jedna z widokiem Dworca Centralnego w Brześciu Litewskim posiada na rewersie nazwę drukarni Lewandowskiego. W części opisowej katalog zawiera informację, że siedzibą firmy był Brześć. Jeżeli autorki katalogu lokując miejsce działalności stawiają po nim znak zapytania to oczywiste, że one nie mają pewności, a dla mnie oznacza to konieczność dalszego prowadzenia ustaleń. Dodam tylko, że idąc tą drogą można założyć, że siedzibą zakładu jest każda miejscowość, z której widok drukował J. A. Lewandowski.
Berlin i Brześć na razie pozostają ze znakami zapytania, które jak mimo woli do tej pory wykazuję, są wpisane w działalność M. Kowalskiego. (LB, maj 2010)
1 Morgulec, J.: Słownik nakładców i wydawców pocztówek na Ziemiach Polskich, oraz poloników. Cz.IX. Warszawa, 2002, s.16 i Cz.XIII. Warszawa, 2003, s.7
2 Oprac. zbiorowe: Kresy Wschodnie dawnej Rzeczypospolitej. Katalog pocztówek. Biblioteka Narodowa. Warszawa, 2001, s.464
Liczba wejść:
Wykorzystujemy pliki cookies w celach statystycznych. Można zablokować zapisywanie cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Szczegółowe informacje znajdują się w polityce prywatności naszej firmy dotyczącej cookies. Akceptuję.