Nie ma znaku
Wśród różnych obiektów występujących na pocztówkach płockich od tych najdawniejszych do współczesnych niewiele jest w Płocku takich, które już nie istnieją. Począwszy od mostów zmieniających się w sposób naturalny, już to przez postęp i wymogi technologiczne, a kiedy indziej przez zniszczenia wojenne, inne budowle były rozbierane wskutek decyzji władz okupacyjnych w czasie wojny albo rodzimych w czasach pokojowych.
Budowlą, po której "nie ma znaku" jak to odręcznie odnotował na oryginalnej pocztówce nieznany miłośnik historii, a może poszukiwacz nieistniejących zabytków architektury sakralnej, jest cerkiew prawosławna.
Po dwóch stłumionych powstaniach, listopadowym w 1830 roku i styczniowym w 1863 roku, zaborca wprowadził nowe porządki mające trwale związać Rosję z niepokornym i wrogim krajem. Władze carskie stale zwiększały liczbę wojsk, żandarmerii, policji i pograniczników. Do Polski kierowano coraz więcej Rosjan pracujących w urzędach, na poczcie, na kolei żelaznej i w komorach celnych. Ludzie ci oddaleni od ojczyzny i rodzin, a będący wyznania prawosławnego szukali wsparcia głównie w Cerkwi. Nieprzypadkowo więc w latach rosyjskiego panowania wybudowano w Polsce tak wiele prawosławnych świątyń. Cerkiew płocka miała być ponadto podkreśleniem rangi Płocka jako miasta gubernialnego. Decyzję o jej budowie podjęto po upadku powstania styczniowego kładąc kamień węgielny w czerwcu 1865 roku w miejscu gdzie miała stanąć. Na miejsce budowy wybrano Plac Floriański naprzeciw Urzędu Gubernialnego. Uroczystego wyświęcenia cerkwi dokonano w sierpniu 1867 roku. Monumentalny murowany sobór o wysokości 26 metrów był świątynią trzynawową, zbudowaną na planie krzyża. Budowla posiadała w osi głównej smukłą wieżę od frontu oraz zwieńczoną kopułą w części centralnej, a ponadto sześć mniejszych wieżyczek. Kopuły wszystkich wież były niebieskie ze złotymi gwiazdami. Rozbudowywany w późniejszych latach sobór pozostawał w rękach Kościoła prawosławnego do 1927 roku. Po odzyskaniu niepodległości cerkiew płocką podobnie jak większość cerkwi w Polsce spotkał "tragiczny" los. Świątynię rozebrano w 1929 roku jako niechciany symbol rosyjskiego panowania i nie ma po niej śladu poza fotografiami i pocztówkami.1
Reprodukowana pocztówka doskonale pokazuje dzisiaj zainteresowanym miejsce, w którym znajdowała się cerkiew. Wydana przez Władysława Apfelbauma ok. 1905 roku jest jedną z wielu pocztówek z wizerunkiem świątyni.
W czasie istnienia świątyni i w okresie pocztówkowym tzn. od końca XIX wieku do lat dwudziestych XX wieku kartki z jej wizerunkiem produkowali wszyscy liczący się wydawcy i nakładcy. Przeglądając zbiory i dostępną ikonografię można odnieść wrażenie, że prześcigali się w ilości ujęć i różnorodności obrazów. Korzystając z różnych źródeł doliczyłem się około trzydziestu zupełnie różnych ujęć fotograficznych cerkwi i jeszcze więcej różnych technicznie i kolorystycznie wydań. Należy jednak ze spokojem przyjąć, że podyktowane to mogło być dużym zapotrzebowaniem szczególnie ze strony Rosjan zamieszkujących lub przebywających w Płocku.
Wielka szkoda, że cerkiew nie przetrwała zawirowań historii. Tragiczny los jak to już wcześniej określiłem, w Polsce powojennej stał się z kolei udziałem synagogi płockiej. Ta w odróżnieniu do cerkwi miała mniej szczęścia do publikacji na pocztówkach. Było ich tak mało, że prawie nie ma znaku. (LB, czerwiec 2010)
1 Sokoł, K.; Sosna, A.: Kopuły nad Wisłą Prawosławne cerkwie w centralnej Polsce w latach 1815 - 1915. Moskwa, 2003
Liczba wejść:
Wykorzystujemy pliki cookies w celach statystycznych. Można zablokować zapisywanie cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Szczegółowe informacje znajdują się w polityce prywatności naszej firmy dotyczącej cookies. Akceptuję.