Berliński wydawca
W artykule "Poszukiwany M. Kowalski" opisywałem pocztówki tytułowego nakładcy oznaczone na rewersie literą s i następującymi po niej cyframi. Przypomnę, że w poszczególnych grupach pocztówek występują cyfry, które nie stanowią ciągłości i sprawiają nawet wrażenie pewnego bałaganu. Do tych cyfr przywiązana jest głównie kolorystyka. Na przykład największa grupa pocztówek brązowych ma znak s 18, kartki kolorowe ze znakiem s 57, a czarno-białe oznaczone są kilkoma różnymi cyframi.
Patrząc tylko na awersy można pomylić pocztówki o tematyce płockiej wydane nakładem M. Kowalskiego z Płocka z płockimi kartkami wydawnictwa NK-es. Pierwsze spostrzeżenie jest takie, że gatunek papieru, technika drukarska, kolorystyka i krój czcionki opisów na jednych i drugich kartkach zdecydowanie świadczą o tym samym wytwórcy, który realizował zamówienia tego samego wydawcy.
Drugie to dokładnie taki sam sposób oznakowania na rewersie, a mianowicie litera s i cyfry. W przypadku wydawnictwa NK-es na kartkach kolorowych s 68, a na czarno-białych s 77. Tu winien jestem sprostowanie dotyczące osobowego źródła stosowania i podziału oznakowania. Nie było ono inicjatywą M. Kowalskiego jak napisałem w artykule nr 5. Znaki nadawał wydawca przypisując je poszczególnym miejscowościom według zamówień nakładców.
Kolejnym jest ogólnie niedoceniany przy tego rodzaju badaniach element, a mianowicie identyczny rysunek linii adresowych na rewersach.
Sygnatura NK-es umieszczona w prawym górnym narożniku rewersu jest znakiem nie do końca ustalonego wydawcy. Przywoływany już wielokrotnie słownik J. Morgulca nie określa siedziby wydawnictwa. Odnajdujemy w nim jedynie informację, że działająca w latach 1906-1921 firma NKES wydawała pocztówki z ziem zaborów pruskiego i rosyjskiego między innymi z Białegostoku, Grajewa, Kruszwicy, Płocka i Poznania.1
Pozostaje wstępnie przyjąć za autorem publikacji "Białystok w starej pocztówce", że siedzibą wydawnictwa był Berlin.2
Pogodzenie się z takim bliżej nieuzasadnionym poglądem nie oznacza końca dociekań nad odszyfrowaniem znaku NK-es i dokładnym ustaleniem nazwy i siedziby wydawnictwa.
Pocztówkom z widokami Płocka wydawca przydzielił określoną numerację. Tylko dwa ujęcia zostały przez nakładcę M. Kowalskiego powtórzone za wydawcą NK-es. Pocztówkę zatytułowaną Stary Rynek i Magistrat w wersji czarno-białej oznaczono znakiem s 77, a odmianę kolorową s 68 i tu brązowe odpowiedniki Kowalskiego mają znaki T 3 i T 16. Ogólnemu widokowi z Wieży Ratuszowej w odmianie czarno-białej NK-es nadało znak s 77, a u Kowalskiego ten widok występuje w kolorze brązowym ze znakami T 3 i T 16. Źródłem tego porównania jest co prawda tylko własny zbiór pocztówek, ale myślę, że jest on materiałem wystarczająco miarodajnym.
Poza dwoma wyżej opisanymi ujęciami w zestawie ponad dwudziestu pocztówek wydawnictwa NK-es jest kilkanaście widoków innych niż wydane nakładem M. Kowalskiego. Łącznie daje to czterdzieści różnych ujęć widoków Płocka.
Z dużym prawdopodobieństwem można powiedzieć, że właśnie w Berlinie wykonywano zamówienia z Płocka. Pozostaje zapoznać się z pocztówkami berlińskiego wydawcy z Białegostoku, Grajewa i innych miejscowości, aby potwierdzić moje przypuszczenie. Najpewniej okaże się, jak już wyżej wspomniałem, że poszczególnym miejscowościom przypisano do litery s inne cyfry niż te płockie i wobec tego istnieje jakiś cyfrowy porządek w tym oznakowaniu.
Opisane spostrzeżenia są kolejnym przyczynkiem do wyjaśnienia działalności księgarni w interesującym nas szczególnie zakresie. Być może odkryta została kolejna tajemnica Mojżesza Kowalskiego księgarza i nakładcy płockich pocztówek. (LB, kwiecień 2010)
1 Morgulec, J.: Słownik nakładców i wydawców pocztówek na Ziemiach Polskich, oraz poloników. Cz.XVI. Warszawa, 2004, s.5
2 Wiśniewski, T.: Białystok w starej pocztówce. KAW. Białystok, 1990, s.22
Liczba wejść:
Wykorzystujemy pliki cookies w celach statystycznych. Można zablokować zapisywanie cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Szczegółowe informacje znajdują się w polityce prywatności naszej firmy dotyczącej cookies. Akceptuję.