Słownikowe hasło pocztówka
W poprzednim artykule nie do końca wyjaśniłem znaczenie nazwy pocztówka, dlatego postanowiłem przybliżyć i rozwinąć temat z punktu widzenia kolekcjonera mając także nadzieję, że wzbudzi on pewne zainteresowanie w kierunku otwarcia drogi do powstania słownika terminologii filokartystycznej.
Niezależnie od tego, że w niezliczonej ilości publikacji i dyskusji między zainteresowanymi tematem, w których sam także nieraz uczestniczyłem, termin pocztówka dogłębnie i ostatecznie został wyjaśniony, to pojawiają się ciągle wątpliwości dotyczące szczegółów. Jeżeli szczegóły, o których napiszę dalej, dla przeciętnego użytkownika są najczęściej niezauważalne i po prostu nieważne, to dla kolekcjonerów stanowią problem i przedmiot dociekań, a nawet sporów.
Podczas trwania Pierwszej Wystawy Kart Pocztowych w Warszawie w 1900 roku ogłoszono konkurs na polską nazwę "karty korespondencyjnej". Z nadesłanych ok. 300 propozycji członkowie redakcji Słownika Polskiego wybrali pocztówkę, którą zatwierdził swoim literackim autorytetem Henryk Sienkiewicz. Dla porządku należy dodać, że nazwa ta występowała już wcześniej na rewersach kart pocztowych.1 Współczesne słowniki języka polskiego podają, że pocztówka jest to "karta służąca do korespondencji, często z fotografią lub obrazkiem, wysyłana zwykle bez koperty",2 albo podobnie i po prostu "karta z fotografią lub obrazkiem, służąca do korespondencji".3 Wydaje się, że nic dodać nic ująć. Te same źródła informują, że widokówką jest "kartka pocztowa z widokiem krajobrazu, miasta, zabytku" i odpowiednio "kartka pocztowa z fotografią krajobrazu, miasta, zabytku; pocztówka z widokiem".
Wywołanie hasła widokówka w tym miejscu spowodowała lektura "Życia Bytomskiego" ze stycznia 2010 r., w którym autor powołując się na bohatera swojego artykułu stwierdza: "Filokartysta rozróżnia kartki pocztowe od widokówek. Te pierwsze to wysyłane pocztą karty korespondencyjne, które zapisywać można po obydwu stronach. Natomiast widokówka miejsce na adres i korespondencję posiada tylko po jednej stronie - drugą w całości zapełnia obraz". Rozmówca gazety miałby rację gdyby nie prosty fakt, że widokówka jest tylko odmianą pocztówki. Nawet jeżeli przyznaje, że "jego hobby jest dość amatorskie" to niepotrzebnie wprowadza zamieszanie w nazewnictwie filokartystycznym, także wtedy, kiedy ma to miejsce w być może nieautoryzowanym wywiadzie.
Do potocznego obiegu nazwa widokówka weszła od czasu, kiedy awers kartki pocztowej (czyt. pocztówki) przeznaczony został na ilustracje takie jak je na przykład opisano we wspomnianych słownikach, a rewers na adres i korespondencję.
Zapytane przeze mnie kilkanaście osób, w tym także niezajmujących się kolekcjonerstwem kart pocztowych o różnicę między pocztówką a widokówką odpowiadały bez wyjątku i bez zająknięcia, że widokówka to też pocztówka, tyle że z widokami na awersie. Jeżeli sama nazwa pocztówka jest dla kolekcjonerów jednoznaczna, to zakwalifikowanie do tej grupy niektórych pocztówko-podobnych produktów bywa jak już wyżej wspomniałem kłopotliwe i często trudne. Droga od projektu graficznego, albo negatywu fotograficznego przez kolejne fazy produkcji drukarskiej czy obróbki fotograficznej do wyposażenia pocztówki w niezbędne oznakowania tak, aby wypełniała wymagane normy i w efekcie spełniała oczekiwaną rolę nie jest skomplikowana. Tym nie mniej określone warunki powinny być spełnione. W przypadku seryjnej produkcji na warunkach określonych zezwoleniem i historycznie w różny sposób kontrolowanej przez odpowiednie urzędy są to określone wymiary, rewers z liniaturą adresową, metryka, miejsce na korespondencję i znaczek pocztowy. Warto w tym miejscu jednak dodać, że do obiegu dopuszczane były praktycznie od zawsze wszystkie obiekty z potwierdzeniem opłaty pocztowej - zwykle znaczkiem i adresem odbiorcy. Decydowała o tym wyobraźnia albo upodobania korespondentów i dobra wola poczty.
Kilkoma przykładami udokumentuję teraz omawiany temat.
Fotografia zatytułowana Płock - Plac Obrońców Warszawy, wykonana ok. 1958 roku z opisem na awersie i czystym rewersem, zdecydowanie nie jest pocztówką.
Kolejna fotografia wykonana z tego samego negatywu z korespondencją na rewersie też nie jest pocztówką. Produkt ten jest fotografią z korespondencją i można domniemywać, że został przesłany pocztą w kopercie.
Trzeci obiekt wyprodukowano wypełniając podstawowy warunek - słaby technicznie, ale widoczny stempel liniatury adresowej. Dopełnieniem całości - w tym przypadku pocztówki, jest adres odbiorcy, znaczki i stemple pocztowe.
Powyższe dwie fotografie - najpewniej półprodukty pocztówek i pocztówkę wykonano w latach 1958-60 w Sekcji Fotograficznej PTTK Oddział Płock.
Dwie fotograficzne pocztówki wykonane z tego samego negatywu identycznie wykadrowane i opisane na awersie są pocztówkami tyle tylko, że z innym rewersem.
Pierwszą - siermiężnie co prawda (takie to były czasy), ale jednak - ostemplowano liniaturą adresową, okienkiem na znaczek i nazwą wydawcy.
Druga bez nadruku z fotografii przekształciła się w pocztówkę dzięki swojej rewersowej zawartości: adresowi, znaczkowi i stemplowi pocztowemu.
Wydawcą tych pocztówek było także PTTK Oddział Płock Sekcja Fotograficzna w końcu lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku.
Na pewno w podsumowaniu artykułu nie mogę - ponieważ nie czuję się przygotowany, podać ostatecznego brzmienia hasła pocztówka do słownika terminów filokartystycznych, ale podjąłem temat i jak już na wstępie zaznaczyłem, taki w istocie miałem zamiar.
Winien jestem zainteresowanym stroną wyjaśnienie dotyczące zamieszczanych w artykułach ilustracji. Ponieważ bez ograniczeń dysponuję tylko własnymi płockimi pocztówkami i fotografiami, dlatego po części z konieczności, ale także z założenia - dzielenie się wiedzą o pocztówkach płockich, posługuję się nimi dotychczas i szczególnie swoje zbiory będę wykorzystywał jako materiał ilustracyjny w kolejnych artykułach. (LB, luty 2010 r.)
1 Jackowski, J.: Pierwsza Wystawa Kart Pocztowych w Warszawie 1900 rok. "Filokartysta", 1996, nr 3
2 Słownik języka polskiego. T.6. red. naczelny Witold Doroszewski. PWN. Warszawa, 1964
3 Słownik języka polskiego. T.2. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa, 2007
Liczba wejść:
Wykorzystujemy pliki cookies w celach statystycznych. Można zablokować zapisywanie cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Szczegółowe informacje znajdują się w polityce prywatności naszej firmy dotyczącej cookies. Akceptuję.