P³ock na starych pocztówkach. Pocztówki przedwojenne z P³ocka.

Skêpe i p³ocki fotograf

Skêpe to najstarsze sanktuarium Maryjne w diecezji p³ockiej. Pocz±tki sanktuarium ³±cz± siê z pierwszymi objawieniami Matki Bo¿ej z 1490 r. Ofiarowana przez cudownie uzdrowion± córkê kasztelana kruszwickiego figura Matki Bo¿ej obecna jest w klasztorze do dzisiaj. Od XVI wieku pocz±tkowo z okolicznych miejscowo¶ci, a pó¼niej ze wszystkich zak±tków Polski odbywa siê masowy ruch pielgrzymkowy wiernych. W 1498 roku sprowadzono do Skêpego bernardynów, którzy rozpoczêli wznoszenie ko¶cio³a i klasztoru. Po¶wiêcony w 1511 r. bernardyñski zespó³ klasztorny jest najwa¿niejszym i najstarszym zabytkiem Skêpego. Jest te¿ jego najwiêksz± atrakcj± turystyczn±.

Z dawnych pocztówek z widokami Skêpego znane mi s± tylko te, które mam w swoim zbiorze. W kolekcji p³ockiej znalaz³y siê z tego powodu, ¿e albo ich wydawcami s± wydawcy p³occy, albo tak jak w jednym przypadku, do którego wrócê w dalszej czê¶ci artyku³u, jest to autor fotografii u¿ytych do druku pocztówki skêpskiej.

Wydane nak³adem drukarni K. Miecznikowskiego i W. Stêpczyñskiej w P³ocku dzia³aj±cej w latach 1897-1909 pocztówki, a mianowicie Wnêtrze Ko¶cio³a w Skêpem, Grupa Dziadów na Odpu¶cie w Skêpem, dwuobrazkowa w ozdobnej winiecie i z tytu³ami ilustracji1  na awersie Klasztor w Skêpem i Wjazd do Seminaryum, Dziedziniec Seminaryum dawniej klasztorny, Seminaryum Nauczycielskie w Skêpem to tytu³y pocztówek i najwiêksza czê¶æ tej tematyki w kolekcji.

Dziedziniec Seminaryum

Karol Miecznikowski by³ w historii p³ockiego drukarstwa postaci± szczególn±. By³ jednym z niewielu, którzy swój zawód traktowali jako s³u¿bê obywatelsk± i patriotyczn±. Przyk³adem jego dzia³alno¶ci i nastawienia by³a, jak siê okaza³o skuteczna, walka z têpot± carskich w³adz administracyjnych w ograniczaniu swobody drukarskiej. Miecznikowski spowodowa³ odwo³anie nakazu umieszczania nazwy firmy drukarskiej na ka¿dym druku wychodz±cym spod jego t³oczni i wytargowa³ od gubernatora p³ockiego zgodê na druki ulotne tylko w jêzyku polskim.2  Znikniêcie z pocztówek metryk i tytu³ów ilustracji w jêzyku rosyjskim mog³o byæ wynikiem jego zabiegów. Powy¿sze ma znaczenie przy opisywaniu dawnych pocztówek p³ockich innych wydawców przez kolekcjonerów.

Wa¿ny jest tak¿e fakt, ¿e firma Miecznikowskiego w swojej dzia³alno¶ci drukarsko-wydawniczej najczê¶ciej bra³a na siebie funkcjê nak³adcy i wydawcy, wiêc mog³o to dotyczyæ tak¿e pocztówek.

Klasztor w Skêpem

Pocztówka z tytu³em Klasztor w Skêpem i metryk± firmy B-ci Detrychów w P³ocku na rewersie wykonana identyczn± technik± i w barwie jak pocztówki p³ockie, jest jedyn± znan± mi pocztówk± skêpsk± tego wydawnictwa. B-cia Detrychowie bêd± powracaæ wiele razy na ³amy stron Pocztówek P³ockich.

Kapliczka w Borku Kapliczka w Borku. Rewers

W dziale fotograficznym zbioru odnajdujê fotografiê przedstawiaj±c± grupê m³odych mê¿czyzn z opisem na awersie Kapliczka w Borku, inicja³ami FG i piecz±tk± na rewersie: F. Gadzaliñski art.-malarz, P³ock. Przyznajê, ¿e dopiero niedawno zwróci³em uwagê na fakt zbyt niefrasobliwego zakwalifikowania jej przeze mnie do czê¶ci fotograficznej. Fotografia ma wszystkie cechy pocztówki, w tym tak¿e nadruk producenta papieru o jego przeznaczeniu, niezale¿nie od tego jaki zamiar mia³ jej twórca i wydawca Feliks Gadzaliñski. "Echa P³ockie i £om¿yñskie" z grudnia 1902 roku informuj±, ¿e malarz Feliks Gadzaliñski otworzy³ przy ulicy Tumskiej nowy zak³ad fotograficzny i ponawiaj± w 1905 roku informacjê dodaj±c, ¿e w³a¶ciciel jest artyst± malarzem prowadz±cym zak³ad artystyczno- projekcyjno-fotograficzny.3

Kazimierz Askanas w "Sztuce P³ocka" opisuje Gadzaliñskiego jako malarza amatora, nie maj±cego odpowiednich studiów i w zwi±zku z tym reprezentuj±cego samorodny talent. Wprawdzie w kolejnym, trzecim poprawionym wydaniu wed³ug autora to ju¿ ¶redni poziom artystyczny (Akademia Sztuk Piêknych w Krakowie w latach 1893-1899), ale "pozbawiony kultury artystycznej i odgrodzony od prawdziwej sztuki malarz wykonuj±cy obrazy o tre¶ci religijnej oraz uderzaj±ce podobieñstwem portrety".4

Wszystko to znowu mia³o nie przedstawiaæ wiêkszej warto¶ci artystycznej. Zastanawia wobec tego, jaki mia³ cel K. Askanas umieszczaj±c w indeksie osób ksi±¿ki o sztuce nazwisko, a w tre¶ci biogram tak miernego artysty?

Pozdrowienie ze Skêpego

Odkrycie, ¿e fotografia Gadzaliñskiego zosta³a u¿yta w czteroobrazkowej pocztówce ze Skêpego, by³o tylko kwesti± chwili. Charakter zdjêæ sk³ania do przypuszczenia granicz±cego z pewno¶ci±, ¿e wszystkie cztery s± tego samego autorstwa. Wszak jako malarz, id±c za askanasowymi opiniami, "wykonywa³ obrazy o tre¶ci religijnej". Pewnie i fotografie, które pó¼niej amatorsko podkolorowywa³ i prezentowa³ jako dzie³a malarskie. W sumie czy siê to komukolwiek podoba czy nie, malarz Feliks Gadzaliñski by³ p³ockim fotografem, a prawnik Kazimierz Askanas (Uniwersytet Warszawski w latach 1927-1931) p³ockim historykiem sztuki.

Pozostaje rozstrzygniêcie co do wydawcy pocztówki. Nazwa i liniatura na rewersie jednoznacznie wskazuj± na firmê B-ci Rzepkowicz z Warszawy jako wytwórcê pocztówki w podwójnym charakterze. Pozostaj±c przy wydawnictwie B-ci Rzepkowicz jedynie miejscowo¶æ Skêpe jako temat pozwala za³o¿yæ, ¿e nak³adc± jak w przypadku wielu pocztówek p³ockich mog³a byæ Ksiêgarnia W. Stêpczyñskiej i J. Murawskiej w P³ocku (1910-1927). (LB, luty 2010 r.)

1  Czarnowski, A.; Morgulec, J.: Wybór terminów zwi±zanych z kartofili±. Materia³y Sesji Krajoznawczej - Zbiory pocztówek w kolekcjonerstwie krajoznawczym. Zamo¶æ, 1988

2  Morawska, U. M.: Drukarstwo p³ockie do roku 1918. TNP. P³ock, 1984

3  Czarnecki, K.: P³ockie ¿ycie artystyczne w latach 1900-1939. Muzeum Mazowieckie. P³ock, 1990

4  Askanas, K.: Sztuka P³ocka. TNP. P³ock, 1974, 1985, 1991

< poprzedni artyku³kolejny artyku³ >

do góry

 

Liczba wej¶æ:

 

Wykorzystujemy pliki cookies w celach statystycznych. Mo¿na zablokowaæ zapisywanie cookies, zmieniaj±c ustawienia przegl±darki. Szczegó³owe informacje znajduj± siê w polityce prywatno¶ci naszej firmy dotycz±cej cookies.     Akceptujê.

Pocztówki P³ockie. Wszelkie prawa zastrze¿one. | Polityka Prywatno¶ci