Skępe i płocki fotograf

Skępe to najstarsze sanktuarium Maryjne w diecezji płockiej. Początki sanktuarium łączą się z pierwszymi objawieniami Matki Bożej z 1490 r. Ofiarowana przez cudownie uzdrowioną córkę kasztelana kruszwickiego figura Matki Bożej obecna jest w klasztorze do dzisiaj. Od XVI wieku początkowo z okolicznych miejscowości, a później ze wszystkich zakątków Polski odbywa się masowy ruch pielgrzymkowy wiernych. W 1498 roku sprowadzono do Skępego bernardynów, którzy rozpoczęli wznoszenie kościoła i klasztoru. Poświęcony w 1511 r. bernardyński zespół klasztorny jest najważniejszym i najstarszym zabytkiem Skępego. Jest też jego największą atrakcją turystyczną.

Z dawnych pocztówek z widokami Skępego znane mi są tylko te, które mam w swoim zbiorze. W kolekcji płockiej znalazły się z tego powodu, że albo ich wydawcami są wydawcy płoccy, albo tak jak w jednym przypadku, do którego wrócę w dalszej części artykułu, jest to autor fotografii użytych do druku pocztówki skępskiej.

Wydane nakładem drukarni K. Miecznikowskiego i W. Stępczyńskiej w Płocku działającej w latach 1897-1909 pocztówki, a mianowicie Wnętrze Kościoła w Skępem, Grupa Dziadów na Odpuście w Skępem, dwuobrazkowa w ozdobnej winiecie i z tytułami ilustracji¹  na awersie Klasztor w Skępem i Wjazd do Seminaryum, Dziedziniec Seminaryum dawniej klasztorny, Seminaryum Nauczycielskie w Skępem to tytuły pocztówek i największa część tej tematyki w kolekcji.

Karol Miecznikowski był w historii płockiego drukarstwa postacią szczególną. Był jednym z niewielu, którzy swój zawód traktowali jako służbę obywatelską i patriotyczną. Przykładem jego działalności i nastawienia była, jak się okazało skuteczna, walka z tępotą carskich władz administracyjnych w ograniczaniu swobody drukarskiej. Miecznikowski spowodował odwołanie nakazu umieszczania nazwy firmy drukarskiej na każdym druku wychodzącym spod jego tłoczni i wytargował od gubernatora płockiego zgodę na druki ulotne tylko w języku polskim.²  Zniknięcie z pocztówek metryk i tytułów ilustracji w języku rosyjskim mogło być wynikiem jego zabiegów. Powyższe ma znaczenie przy opisywaniu dawnych pocztówek płockich innych wydawców przez kolekcjonerów.

Ważny jest także fakt, że firma Miecznikowskiego w swojej działalności drukarsko-wydawniczej najczęściej brała na siebie funkcję nakładcy i wydawcy, więc mogło to dotyczyć także pocztówek.

Pocztówka z tytułem Klasztor w Skępem i metryką firmy B-ci Detrychów w Płocku na rewersie wykonana identyczną techniką i w barwie jak pocztówki płockie, jest jedyną znaną mi pocztówką skępską tego wydawnictwa. B-cia Detrychowie będą powracać wiele razy na łamy stron Pocztówek Płockich.

W dziale fotograficznym zbioru odnajduję fotografię przedstawiającą grupę młodych mężczyzn z opisem na awersie Kapliczka w Borku, inicjałami FG i pieczątką na rewersie: F. Gadzaliński art.-malarz, Płock. Przyznaję, że dopiero niedawno zwróciłem uwagę na fakt zbyt niefrasobliwego zakwalifikowania jej przeze mnie do części fotograficznej. Fotografia ma wszystkie cechy pocztówki, w tym także nadruk producenta papieru o jego przeznaczeniu, niezależnie od tego jaki zamiar miał jej twórca i wydawca Feliks Gadzaliński. "Echa Płockie i Łomżyńskie" z grudnia 1902 roku informują, że malarz Feliks Gadzaliński otworzył przy ulicy Tumskiej nowy zakład fotograficzny i ponawiają w 1905 roku informację dodając, że właściciel jest artystą malarzem prowadzącym zakład artystyczno- projekcyjno-fotograficzny.³

Kazimierz Askanas w "Sztuce Płocka" opisuje Gadzalińskiego jako malarza amatora, nie mającego odpowiednich studiów i w związku z tym reprezentującego samorodny talent. Wprawdzie w kolejnym, trzecim poprawionym wydaniu według autora to już średni poziom artystyczny (Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie w latach 1893-1899), ale "pozbawiony kultury artystycznej i odgrodzony od prawdziwej sztuki malarz wykonujący obrazy o treści religijnej oraz uderzające podobieństwem portrety".⁴

Wszystko to znowu miało nie przedstawiać większej wartości artystycznej. Zastanawia wobec tego, jaki miał cel K. Askanas umieszczając w indeksie osób książki o sztuce nazwisko, a w treści biogram tak miernego artysty?

Odkrycie, że fotografia Gadzalińskiego została użyta w czteroobrazkowej pocztówce ze Skępego, było tylko kwestią chwili. Charakter zdjęć skłania do przypuszczenia graniczącego z pewnością, że wszystkie cztery są tego samego autorstwa. Wszak jako malarz, idąc za askanasowymi opiniami, "wykonywał obrazy o treści religijnej". Pewnie i fotografie, które później amatorsko podkolorowywał i prezentował jako dzieła malarskie. W sumie czy się to komukolwiek podoba czy nie, malarz Feliks Gadzaliński był płockim fotografem, a prawnik Kazimierz Askanas (Uniwersytet Warszawski w latach 1927-1931) płockim historykiem sztuki.

Pozostaje rozstrzygnięcie co do wydawcy pocztówki. Nazwa i liniatura na rewersie jednoznacznie wskazują na firmę B-ci Rzepkowicz z Warszawy jako wytwórcę pocztówki w podwójnym charakterze. Pozostając przy wydawnictwie B-ci Rzepkowicz jedynie miejscowość Skępe jako temat pozwala założyć, że nakładcą jak w przypadku wielu pocztówek płockich mogła być Księgarnia W. Stępczyńskiej i J. Murawskiej w Płocku (1910-1927). (LB, luty 2010 r.)

do góry

 

Liczba wejść:

 

Wykorzystujemy pliki cookies w celach statystycznych. Można zablokować zapisywanie cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Szczegółowe informacje znajdują się w polityce prywatności naszej firmy dotyczącej cookies.     Akceptuję.

• Strona główna
• Artykuły
• Korespondencja
• Kontakt

Pocztówki Płockie. Wszelkie prawa zastrzeżone. | Polityka Prywatności