Wielka i Mała Synagoga
We wrześniu 2007 roku dwaj kompletni kolekcjonerzy pokazują swoje pocztówki na wystawie w Płocku. W prasowym wywiadzie opowiadają o brakach w swoich zbiorach, a dotyczą one dwóch nieistniejących obiektów. Jednemu brakuje synagogi na pocztówce, a drugiemu widoku dworca kolejowego wybudowanego w 1938 roku, który też uległ zniszczeniu.
Trzy lata wcześniej, w Towarzystwie Naukowym Płockim odbyła się dwudniowa konferencja naukowa "Kultura żydowska na Mazowszu". We wszystkich wystąpieniach historycy skupiali się na zachowanej do dzisiaj synagodze przy obecnej ulicy Kwiatka 7. Budowę synagogi przy ulicy Szerokiej rozpoczęto w 1822 roku. Synagoga oprócz funkcji domu modlitwy pełniła również rolę szkoły żydowskiej, siedziby gminy żydowskiej, a tymczasowo także mieszkania dla rabina. Dzisiejszy wygląd budynek uzyskał w 1857 roku.
Wcześniej, bo w 1810 roku, powstała Wielka Synagoga z ulicy Synagogalnej i to ona jest przedmiotem pocztówkowych marzeń kolekcjonerów.
Chociaż częściowym zaspokojeniem tych westchnień niech będzie spojrzenie na powyższą albumową reprodukcję pocztówki, która przedstawia wielką grupę dzieci i młodzieży żydowskiej przed głównym wejściem do synagogi.1 Ponieważ przed 1939 rokiem Płock zamieszkiwało około 10 tysięcy osób pochodzenia żydowskiego, stanowiąc 1/3 mieszkańców miasta, taki widok nie wydaje się niczym nadzwyczajnym.
Ja nigdy nie widziałem pocztówki z Wielką Synagogą w naturze i nie mam pomysłu na to, gdzie szukać kartek, o których wspominają w wywiadzie płoccy koledzy i jakichkolwiek innych.
Biorąc udział we wspomnianych wykładach spodziewałem się uzyskać więcej wiedzy o głównej świątyni i zobaczyć jej ikonografię. Później przypomniałem sobie, że jedna z występujących osób w publikacji z 1996 roku pisała, że "hitlerowcy systematycznie palili i burzyli synagogi lub przekształcali je do celów sprzecznych z ich właściwym przeznaczeniem" i dalej stwierdzała z ubolewaniem, iż "Polska Ludowa, w trudnym do oceny zakresie, obok ratowania niektórych obiektów kultury żydowskiej, kontynuowała także i destrukcyjną działalność".2
Nie jestem zwolennikiem spiskowej teorii dziejów, dlatego nie rozwinę szerzej tej myśli. Powtórzę jedynie za współczesnymi informatorami, że grożący zawaleniem budynek rozebrano na polecenie władz miasta w 1951 roku. Wcześniej synagoga została ograbiona i zdewastowana przez hitlerowców, którzy urządzili w niej garaż autobusowy. Po 1945 roku w synagodze i na placu przed nią znajdowała się składnica złomu.
Po drugiej wojnie światowej do Płocka wróciło zaledwie kilkuset Żydów. W roku 1949 Komitet Żydowski uruchomił w budynku Małej Synagogi przy ulicy Kwiatka spółdzielnię krawiecką.
Fotografia wykonana przez W. Sobieraj opisana jest jako Noworoczna zabawa dziecięca w Spółdz. Dziewiarskiej im. G. Dua w Płocku 6.I.1951 r. Wydarzenie utrwalone na zdjęciu stanowi cząstkę dziejów małej synagogi na ulicy Kwiatka. Widok budynku nie występuje na żadnej, także powojennej pocztówce. (LB, styczeń 2012)
1 Likhodedov, V.: Synagogues. Mińsk, 2007. s.194
2 Bergman, E.; Jagielski, J.: Zachowane synagogi i domy modlitwy w Polsce. Żydowski Instytut Historyczny. Warszawa, 1966.
Liczba wejść:
Wykorzystujemy pliki cookies w celach statystycznych. Można zablokować zapisywanie cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Szczegółowe informacje znajdują się w polityce prywatności naszej firmy dotyczącej cookies. Akceptuję.